Göz batması, gözde iğne batması hissi ile kendini gösteren rahatsızlık durumudur. Göz kuruluğu, yabancı cisim varlığı, alerji veya enfeksiyon en yaygın nedenlerdir. Şiddetli veya uzun süren batmalarda doktora başvurulmalıdır.
Mevsimsel alerjiler, polen ve toz gibi çevresel faktörler göz batmasına yol açabilir. Bu durumlarda antihistaminik damlalar ve göz hijyeni, semptomların hafiflemesine yardımcı olur.
Uzun süre ekran karşısında kalmak, gözyaşı üretimini azaltarak batma hissini artırabilir. Düzenli molalar vermek ve yapay gözyaşı damlaları kullanmak bu riski azaltır.
Tedavi, altta yatan nedene göre değişir. Enfeksiyonlarda antibiyotik, kurulukta nemlendirici damlalar, yabancı cisim varlığında ise profesyonel müdahale gereklidir. Gözleri ovalamaktan kaçınmak önemlidir.
Göz Batması Nedir?
Göz batması, göz yüzeyinde iğne batıyormuş ya da yanma hissiyle ortaya çıkan rahatsızlık durumudur. Genellikle göz kuruluğu, alerji, yabancı cisim, kontakt lens kullanımı veya uzun süre ekran karşısında kalma gibi nedenlerden kaynaklanır. Bazı enfeksiyonlar ve kornea hastalıkları da göz batmasına yol açabilir. Basit sebeplerle gelişebileceği gibi ciddi göz rahatsızlıklarının belirtisi olabileceğinden, şikâyet uzun sürdüğünde göz hekimi tarafından değerlendirilmesi gerekir.
Göz Tahrişi Hangi Yaygın Nedenlerden Kaynaklanır?
Göz tahrişi çevresel yaşam tarzı ve tıbbi faktörlerle ortaya çıkabilir. Çevresel tahriş ediciler ve yaşam tarzı seçimleri gözlerde kuruluk ve yorgunluk yaratırken bazı tıbbi durumlar da bu rahatsızlığa katkıda bulunabilir.
Çevresel Tahriş Ediciler:
- Polen toz evcil hayvan tüyü ve duman gibi yaygın alerjenler gözlerde tahrişe yol açabilir.
- Duman ve kuru hava gözlerde kuruluk ve kızarıklık yapabilir.
- Yüzme havuzlarından gelen klor ve hava kirliliği gözlerde iltihaplanmaya neden olabilir.
Dijital Göz Yorgunluğu:
- Bilgisayar veya telefon gibi dijital cihazların sürekli kullanımı göz yorgunluğu yaratabilir.
- Uzun süre ekrana bakmak kuru gözler ve baş ağrılarına sebep olabilir.
- Bu durumu hafifletmek için ekran süresini sınırlamak önemlidir.
Kuru Göz Sendromu:
- Gözyaşı üretiminin azalması veya kalitesinin düşmesi kuru göz sendromuna yol açar.
- Yanma ve ışığa duyarlılık gibi belirtiler yaşlanma ve bazı hastalıklarla daha da şiddetlenebilir.
Göz Enfeksiyonları:
- Konjonktivit gibi enfeksiyonlar gözlerde kaşıntı ve şişlik yapabilir.
- Blefarit ve arpacık gibi enfeksiyonlar da göz tahrişine neden olur.
Kontakt Lens Sorunları:
- Kontakt lenslerin yanlış kullanımı gözlerde kuruluk ve enfeksiyona yol açabilir.
Yabancı Cisimler:
- Göze kaçan kirpik veya toz gibi cisimler tahrişe ve kızarıklığa neden olabilir.
Tıbbi Durumlar:
- Sjögren sendromu gibi bazı hastalıklar gözyaşı üretimini olumsuz etkileyebilir.
Alerjiler Göz Tahrişine Nasıl Sebep Olur?
Alerjiler gözde tahrişe yol açan karmaşık bir bağışıklık tepkisini tetikler. Bu tepki gözün beyaz kısmı ve göz kapaklarının içini kaplayan konjonktiva zarında gerçekleşir. Özellikle polen toz ve evcil hayvan kepeği gibi alerjenlerin gözle teması bağışıklık sistemini harekete geçirir ve zararsız maddeleri tehdit olarak algılamasına neden olur. Böylece bağışıklık sistemi çeşitli adımlar aracılığıyla alerjik reaksiyon başlatır.
- Duyarlılaşma: Alerjenler konjonktivaya nüfuz ederek bağışıklık hücrelerini uyarır. Bu süreçte dendritik hücreler alerjenleri tanır ve Tip 2 yardımcı (Th2) hücreleri aracılığıyla bağışıklık sistemine sunar. Sonrasında Th2 hücreleri B hücrelerini alerjene özgü İmmünoglobulin E (IgE) antikorları üretmeleri için aktive eder.
- Mast Hücre Aktivasyonu: Oluşan IgE antikorları konjonktivada bulunan mast hücrelerine bağlanır. Aynı alerjenle tekrar karşılaşıldığında alerjen IgE antikorlarına yapışır ve mast hücrelerinden histamin gibi inflamatuar maddelerin salınmasına yol açar. Histamin kızarıklık kaşıntı ve aşırı gözyaşı üretimi gibi alerjik konjonktivit belirtilerine neden olur.
- Sitokin Salınımı: Mast hücrelerinin saldığı histamin ve diğer sitokinler gözde daha fazla bağışıklık hücresinin toplanmasını sağlar. Bu süreç IL-4 ve IL-33 gibi sitokinler tarafından desteklenir ve iltihaplanmanın devam etmesine katkıda bulunur.
Dijital Göz Yorgunluğu Göz Tahrişine Yol Açar mı?
Dijital göz yorgunluğu uzun süre ekran başında kalmanın göz sağlığı üzerinde olumsuz etkiler yaratabileceği bir rahatsızlıktır. Ekran kullanımı sırasında göz kırpma sıklığı genellikle azalır ve bu durum göz yüzeyinin kurumasına neden olur. Ayrıca ekranlardan yayılan parlak ışık ve düşük kontrast seviyeleri göz kaslarını zorlar ve rahatsızlık hissine yol açar.
Göz kuruluğuna bağlı olarak dijital göz yorgunluğu yaşayan kişilerde şu belirtiler görülebilir:
- Gözlerde batma ve yanma hissi
- Kızarıklık ve kumlu bir his
- Görmede bulanıklık ve genel rahatsızlık
Bu semptomlar gözyaşı filminin sağladığı doğal korumanın azalmasıyla daha belirgin hale gelir. Sonuç olarak göz yüzeyi daha hassas hale gelir ve tahrişe açık olur.
Kuru Göz Sendromu Göz Tahrişinde Ne Rol Oynar?
Kuru Göz Sendromu (KGS) gözde tahrişe ve rahatsızlığa yol açarak günlük yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürür. KGS’de temel sorun gözyaşı film tabakasının dengesiz hale gelmesi ve göz yüzeyinin yeterince nemlenememesidir. Bu dengesizlik gözde hiperosmolarite yani artan tuz konsantrasyonu nedeniyle iltihabi bir süreci başlatır. İltihap göz yüzeyine zarar verip gözyaşı üretimini daha da bozarak tahriş hissini arttırır.
KGS’deki kronik iltihaplanma bağışıklık hücrelerinin göz yüzeyine çekilmesine ve sitokin gibi proinflamatuar mediatörlerin salınmasına yol açar. Bu bağışıklık tepkileri kornea sinirlerine zarar vererek kuru göz hastalarında sıkça görülen yanma ve batma hissini şiddetlendirir. Ayrıca gözyaşı filmindeki dengesizlik göz yüzeyini koruyan epitel hücrelerine zarar verip gözü daha savunmasız hale getirir. Bu durum tahrişi kötüleştirerek kuruluk ve rahatsızlık hissini kısır bir döngü halinde sürekli hale getirir.
- KGS’deki iltihaplanma bazı otoimmün hastalıklardan (Sjögren sendromu romatoid artrit) veya çevresel etkenlerden kaynaklanabilir.
- KGS aynı zamanda meibomian bezlerini etkileyerek gözyaşı filminde yağ eksikliğine ve buharlaşmalı kuru göz semptomlarına yol açar.
KGS tedavisinde iltihap döngüsünü kırmaya yönelik stratejiler önemlidir. Anti-enflamatuar tedaviler göz yüzeyindeki iltihabı azaltmak için kortikosteroidler veya siklosporin gibi immünomodülatörler içerebilir. Bunlar gözyaşı film tabakasını koruyup dengenin sağlanmasına katkı sunar.
Göz Tahrişi İçin Ne Zaman Doktora Başvurulmalıdır?
Göz tahrişi belirtileri iki günden uzun sürdüğünde veya kötüleştiğinde bir doktora başvurulması gerekir. Göz sağlığını korumak için erken müdahale önemlidir ve bazı belirtiler daha ciddi durumların habercisi olabilir. Kendi kendine geçmeyen göz rahatsızlıkları için dikkat edilmesi gereken işaretler şunlardır:
- Evde bakım ile geçmeyen şiddetli ağrı veya önemli bir rahatsızlık hissi
- Görmede ani kayıplar bulanık görme veya ışıkların etrafında haleler görmek
- Gözlerden özellikle sarı veya yeşil renkli akıntı gelmesi
- Gözde veya göz çevresinde şişme özellikle göz kapaklarının etkilendiği durumlar
- Yeni başlayan ve şiddetli olan ışığa karşı hassasiyet (fotofobi)
- Gözde yabancı cisim hissi ve yıkanarak çıkmayan sürekli tahrişe neden olan maddeler
Bunların yanında gözde tahrişin göz yaralanması veya kontakt lens kullanımıyla bağlantılı olduğu durumlarda da dikkatli olunmalıdır. Bu gibi durumlarda ağrı kızarıklık ve bulanık görme gibi belirtiler eşlik ediyorsa derhal tıbbi destek alınması gerekir. Özellikle kornea aşınmaları göz enfeksiyonları veya tıkalı gözyaşı kanalları gibi ciddi sorunlar hızlı tedavi edilmezse ülserler kalıcı görme kaybı veya ciddi enfeksiyonlar gibi komplikasyonlara yol açabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Göz batması hissine neden olan yaygın faktörler nelerdir?
Göz batmasının yaygın nedenleri arasında alerjiler (ABD nüfusunun %40’ına kadar etkiler), kuru göz sendromu (yaşla birlikte artar), konjonktivit (pembe göz gibi enfeksiyonlar), duman ve kirlilik gibi çevresel faktörler, uzun süre ekran kullanımıyla ortaya çıkan dijital göz yorgunluğu, kontakt lens kullanımıyla ilgili komplikasyonlar ve blefarit veya oküler rozasea gibi altta yatan durumlar bulunur. Belirtiler genellikle kızarıklık, kaşıntı, kuruluk ve yabancı cisim hissini içerir. Tedavi, nedene bağlı olarak yapay gözyaşı, antihistaminikler veya çevresel tetikleyicilerin ortadan kaldırılmasını içerebilir.
Göz kuruluğu göz batmasına yol açabilir mi?
Evet, kuru gözler göz batmasına neden olabilir. ABD’de yaklaşık 16 milyon yetişkin kuru göz hastalığı (DED) teşhisi almıştır ve bu durum yaşla birlikte artar, kadınlarda daha yaygındır. Yaygın belirtiler arasında batma hissi, yanma, kızarıklık, ışığa hassasiyet ve bulanık görme bulunur. Risk faktörleri yaşlanma, kadın cinsiyet, kontakt lens kullanımı, bazı ilaçlar, otoimmün hastalıklar ve düşük nem veya ekran karşısında uzun süre vakit geçirmek gibi çevresel faktörlerdir. Tedavi edilmeyen kuru gözler kornea ülserleri, konjonktivit ve görme kaybına yol açabilir. Tedavi seçenekleri arasında suni gözyaşları, reçeteli ilaçlar, yaşam tarzı değişiklikleri ve ciddi durumlarda cerrahi müdahaleler yer alır. Araştırmalar, gülme egzersizlerinin gözyaşı üretimini teşvik ederek kuru göz semptomlarını hafifletebileceğini göstermektedir.
Göz batmasını hafifletmek için hangi damlalar veya yöntemler kullanılır?
Göz batmasını hafifletmek için, reçetesiz satılan yapay gözyaşları kuru gözleri nemlendirmek, alerji kaynaklı kaşıntıyı azaltmak için antihistaminik göz damlaları veya kızarıklığı gidermek için dekonjestan damlalar kullanabilirsiniz. Sıcak veya soğuk kompres uygulamak da rahatsızlığı hafifletebilir. Göz hijyenine dikkat etmek, örneğin göz kapaklarını düzenli olarak temizlemek ve bilinen tahriş edicilerden kaçınmak önemlidir. Eğer semptomlar devam eder veya kötüleşirse, kişiselleştirilmiş bir tedavi için bir göz doktoruna danışın.
Göz batması enfeksiyon belirtisi olabilir mi?
Göz batması, konjonktivit (pembe göz), keratit ve blefarit gibi çeşitli enfeksiyonların belirtisi olabilir. Konjonktivit; virüsler, bakteriler veya alerjenler nedeniyle oluşabilir ve kızarıklık, kaşıntı, akıntıya yol açabilir. Keratit; genellikle kontakt lens kullanıcılarında görülen, korneanın enfeksiyon ve iltihabıdır ve mantar, bakteri, virüs veya parazit kaynaklı olabilir. Blefarit; göz kapağı iltihabıdır ve kızarıklık ile tahrişe neden olabilir. Bakteriyel konjonktivit hastalarının %100’ünde mukopürülan göz akıntısı, batma ve sulanma görülürken, %97,5’inde göz kızarıklığı raporlanmıştır. On yıllık bir göz enfeksiyonu çalışmasında, izolatların %79,51’inin Gram-pozitif bakteriler olduğu ve en sık Staphylococcus ve Streptococcus türlerinin izole edildiği belirtilmiştir.
Göz batmasını önlemek için nelere dikkat edilmelidir?
Göz batmasını önlemek için şu önlemleri alın: Ellerinizi düzenli olarak yıkayın ve gözlerinize dokunmaktan veya ovuşturmaktan kaçının; toz akarları ve evcil hayvan tüyü gibi alerjenlere maruz kalmayı en aza indirmek için yaşam alanınızı temiz tutun; yüzme sırasında veya kimyasallara maruz kalırken koruyucu gözlük kullanın; kontakt lenslerinizi uygun şekilde temizleyin, saklayın ve reçeteye uygun şekilde değiştirin; ekran başında uzun süre vakit geçirirken dijital göz yorgunluğunu azaltmak için 20-20-20 kuralını uygulayın—her 20 dakikada bir, 20 saniye boyunca 20 metre uzağa bakın; özellikle kuru ortamlarda gözlerinizi nemlendirmek için yapay gözyaşı damlaları kullanın; alerji gibi göz batmasına neden olabilecek sağlık sorunlarını uygun ilaçlarla kontrol altında tutun.
Prof. Dr. Tansu Erakgün, 1968 İzmir doğumludur. 1992’de Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun olmuş, göz hastalıkları uzmanlığını 1997’de tamamlamıştır. Belçika ve Almanya’da retina hastalıkları ve vitreoretinal cerrahi eğitimi almıştır. 2004’te doçent, 2010’da profesör unvanını almıştır. Retina cerrahisi için geliştirdiği cerrahi cihazlar dünya çapında kullanılmaktadır. Diyabetik göz hastalıkları, retina hastalıkları ve göz travmaları alanlarında uzmandır. 2016’dan beri İzmir Kaşkaloğlu Göz Hastanesi’nde göz doktoru olarak görev yapmaktadır.
