Göz kapağı şişmesi, birçok farklı sebeple ortaya çıkabilir ve genellikle günlük yaşamı etkileyen rahatsız edici bir durumdur. Özellikle tek göz kapağı şişmesi, alt göz kapağı şişmesi ve üst göz kapağı şişmesi gibi alt gruplara ayrılır. Bu şişmelerin nedeni böbrek ve tiroid gibi sağlık sorunlarından da kaynaklanabilir. Göz kapağı şişmesi ve kaşınması gibi belirtiler ise alerjik reaksiyonlardan kaynaklanabilir. Neyse ki, şişliği hafifletmek ve nedenini anlamak mümkündür.
Göz Kapağı Şişmesi Neden Oluşur?
Göz kapağı şişmesinin birçok nedeni olabilir ve farklı durumlarla ilişkili olarak ortaya çıkar. Enfeksiyonlar alerjik reaksiyonlar tıkanmış bezler travmalar ve bazı sistemik hastalıklar bu şişliklere sebep olur. Enfeksiyonlar genellikle göz çevresinde iltihaba yol açar ve şişme meydana getirir. Bakteriyel enfeksiyonlar sonucu oluşan arpacık ve blefarit gibi durumlar göz kapağında belirgin şişlikler oluşturur. Ayrıca daha ciddi enfeksiyonlardan biri olan selülit göz kapağının ağrılı bir şekilde şişmesine neden olur.
Alerjik reaksiyonlar ise genellikle çevresel faktörlerden kaynaklanır ve bağışıklık sistemi tarafından tetiklenir. Özellikle polen evcil hayvan kepeği gibi alerjenlerle temas göz kapaklarının gevşek dokularında sıvı birikmesine yol açar.
- Polen ve toz gibi alerjenler alerjik konjonktivit ve göz kapağı şişmesine neden olabilir.
- Anjiyoödem gibi ciddi alerjik reaksiyonlar göz kapağında dramatik şişmelere yol açabilir.
Göz kapaklarındaki meibomian bezlerinin tıkanması da önemli bir şişlik kaynağıdır. Bu bezlerin tıkanması şalazyon veya meibomian bezi disfonksiyonu gibi durumlara yol açarak göz kapağında kronik şişme ve rahatsızlık meydana getirir.
Travma ve tahriş edici maddelere maruz kalmak da göz kapağında iltihaplanmaya sebep olur. Duman kimyasallar ve hijyen koşullarına dikkat edilmeden yapılan uzun süreli makyaj kullanımı bu tür iltihaplanma ve şişmelere yol açar.
Bazı sistemik durumlar özellikle Graves hastalığı gibi otoimmün hastalıklar göz kapağında belirgin şişmelere neden olabilir ve proptozis ile ilişkili olabilir.
Alerjiler ve Enfeksiyonlar Göz Kapağı Şişmesine Nasıl Yol Açar?
Alerjiler ve enfeksiyonlar göz kapağı şişmesinin en yaygın nedenleri arasında yer alır. Alerjenler gözle temas ettiğinde vücut histamin gibi kimyasallar salgılar; bu durum göz kapaklarındaki damarların genişlemesine ve şişlik oluşmasına yol açar. Alerjik reaksiyonlar hem alt hem de üst göz kapaklarını etkileyebilir kızarıklık ve kaşıntıya sebep olabilir. Özellikle alerjik konjonktivit gözlerde sulanma ile birlikte yoğun kaşıntı ve belirgin şişlik yapar. Daha ciddi bir alerjik durum olan anjiyoödem ise şişliği yanaklara kadar genişletebilir.
Enfeksiyonlar da göz kapaklarında iltihabi bir tepkiye yol açarak şişliğe neden olur. Bu enfeksiyonlar arasında en yaygın olanları şunlardır:
- Konjonktivit (Pembe Göz): Bakteriyel veya viral kaynaklı olabilen bu durum konjonktiva iltihaplanması ile göz kapaklarına yayılan şişlik kızarıklık ve göz akıntısına yol açar.
- Arpacık: Kirpik folikülünde bakteriyel enfeksiyon sonucu oluşan arpacık ağrılı ve kırmızı bir yumru ile birlikte göz kapağında şişlik meydana getirir.
- Selülit: Periorbital ve orbital selülit göz kapağı veya gözün arkasındaki dokuları etkileyen ciddi bakteriyel enfeksiyonlardır; bunlar belirgin şişlik kızarıklık ve göz ağrısına sebep olabilir.
- Blefarit: Göz kapağı kenarlarında bakterilerin aşırı çoğalması sonucu ortaya çıkan kronik blefarit göz kapaklarının şişmesi kızarıklık ve kabuklanma gibi belirtilere neden olur.
Göz Kapağı Şişmesi Daha Ciddi Bir Sağlık Sorununun Belirtisi Olabilir mi?
Göz kapağı şişmesi bazı durumlarda daha ciddi sağlık sorunlarının habercisi olabilir ve bu durumlar genellikle tedavi gerektirir. Göz kapağı şişmesine neden olabilecek önemli durumlar şunlardır:
- Tiroid Bozuklukları: Hem hipertiroidizmde (Graves hastalığı) hem de hipotiroidizmde göz kapağı şişliği ortaya çıkabilir. Graves hastalığında bağışıklık sistemi göz çevresindeki dokulara saldırarak şişme ve gözlerin dışa doğru çıkması gibi belirtilere yol açar. Hipotiroidizmde ise kuru cilt ve soğuğa karşı hassasiyet gibi belirtilerle birlikte yüz ve göz çevresinde genel bir şişlik meydana gelebilir.
- Orbital ve Preseptal Selülit: Bunlar göz çevresinde meydana gelen ciddi bakteriyel enfeksiyonlardır. Özellikle orbital selülit ağrı ateş kızarıklık ve görme sorunlarıyla kendini gösterir. Hızla ilerleyen bu enfeksiyon acil antibiyotik tedavisi gerektirir ve tedavi edilmediğinde görme kaybı gibi ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Preseptal selülit ise daha hafif belirtiler gösterir; proptozis veya göz hareketi kaybı olmaksızın şişme ve hafif ağrı meydana gelir.
- Sistemik Durumlar: Kalp yetmezliği böbrek hastalığı ve karaciğer rahatsızlıkları göz kapaklarında ödem yapabilen yaygın hastalıklardır. Bu tür sistemik durumlarda genellikle iki taraflı şişlik görülür ve ağrı veya kızarıklık olmaksızın oluşur. Şişlik çoğunlukla sabah saatlerinde belirgin olur ve genellikle vücudun diğer bölgelerinde de ödemle kendini gösterir.
Göz Kapağı Şişmesi İçin Ne Zaman Tıbbi Yardım Alınmalı?
Göz kapağı şişliğine eşlik eden bazı belirtiler ciddi sağlık sorunlarının habercisi olabilir ve tıbbi yardım gerektirebilir. Bu belirtiler arasında aşağıdakiler yer alır:
- Ağrı kızarıklık veya sıcaklık: Şiddetli ağrı veya kızarıklık yayılma riski olan enfeksiyonların belirtisi olabilir.
- Görme değişiklikleri veya kaybı: Şişlik ile birlikte görme kaybı veya bulanıklık oluşuyorsa acil değerlendirme gerekebilir.
- Uzamış veya kötüleşen şişlik: Şişlik iki günden uzun sürerse veya kötüleşirse bakteriyel enfeksiyona işaret edebilir.
- Ateş veya sistemik belirtiler: Ateş vücut ağrısı gibi belirtiler enfeksiyonun yayılmakta olduğunu gösterebilir.
- Göz hareketinde zorluk veya dışa fırlayan göz: Göz hareketinde sorun ya da öne doğru çıkmış bir göz acil değerlendirme gerektirir.
- Nefes alma veya yutkunma zorluğu: Bu durum şiddetli alerjik reaksiyon belirtisi olup acil müdahale gerektirebilir.
Göz Kapağı Şişmesi Nasıl Önlenebilir?
Göz kapağı şişmesini önlemek için bazı bilimsel olarak desteklenmiş adımlar uygulamak oldukça önemlidir. Öncelikle göz kapağı hijyenini sağlamak gerekir; bu bakteriyel enfeksiyonları önlemeye yardımcı olabilir. Göz kapaklarını temiz tutmak ve kirpik çizgisini ılık kompresle nazikçe silmek enfeksiyon ve tahrişi azaltabilir. Alerjenlerden korunmak için ise polen veya toz gibi alerjenlerden uzak durmak şişme riskini azaltabilir. Özellikle alerji mevsimlerinde koruyucu gözlük kullanmak da etkili bir yöntemdir.
El ve göz hijyenine dikkat etmek de oldukça önemlidir. Ellerini sık sık yıkamak gözlere bakterilerin bulaşmasını engelleyebilir. Ayrıca kontakt lens kullanıcılarının hijyen uygulamalarını eksiksiz yerine getirmesi gereklidir. Gözleri nemli tutmak için yapay gözyaşı damlaları kullanmak toz ve alerjenleri temizlemeye yardımcı olabilir. Göz çevresindeki tahrişi önlemek için koruyucu önlemler almak da şişme riskini azaltabilir.
Bunların dışında göz makyajını doğru şekilde kullanmak ve hijyene özen göstermek de enfeksiyon riskini azaltır. Makyaj malzemelerini başkalarıyla paylaşmaktan kaçınmak düzenli temizlik yapmak önemlidir. Son kullanma tarihi geçmiş ürünleri kullanmamak enfeksiyon ve şişmeyi önleyebilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Göz kapağı şişmesi hangi nedenlerle ortaya çıkar?
Göz kapağı şişmesi alerjiler, enfeksiyonlar, yaralanmalar ve altta yatan sağlık sorunlarından kaynaklanabilir. Polen, toz veya evcil hayvan tüyü gibi maddelere alerjik reaksiyonlar histamin salgılanmasına neden olarak kızarıklık, kaşıntı ve şişmeye yol açabilir. Konjonktivit (pembe göz) ve blefarit gibi göz enfeksiyonları genellikle iltihaplanma ve şişme yapar. Göz çevresine gelen darbeler veya yaralanmalar, vücudun doğal tepkisi olarak şişliğe neden olabilir. Ayrıca arpacık (enfekte göz kapağı bezleri), şalazyon (yağ bezlerinin tıkanması) ve tiroid bozuklukları gibi sistemik durumlar da göz kapağı şişmesine yol açabilir.
Alerjiler göz kapağı şişmesine neden olabilir mi?
Evet, alerjiler göz kapağı şişmesine neden olabilir. Gözler polen, toz, hayvan tüyü veya küf gibi alerjenlere maruz kaldığında, bağışıklık sistemi histamin salgılar ve bu durum göz kapağında iltihaplanma ve şişmeye yol açar. Bu durum, alerjik konjonktivit olarak bilinir ve genellikle şişmiş göz kapaklarına eşlik eden kızarıklık, kaşıntı ve sulanmayla kendini gösterir. Alerjenlere maruziyeti azaltmak ve antihistaminik tedaviler kullanmak bu semptomları hafifletebilir.
Göz kapağı şişmesini hafifletmek için hangi yöntemler kullanılabilir?
Göz kapağı şişmesini hafifletmek için, etkilenen göze günde iki kez 5-10 dakika boyunca soğuk kompres uygulayın. Alerji kaynaklı şişmelerde, eczaneden temin edilebilen antihistaminik göz damlaları kullanılabilir. Göz kapağı hijyenini, seyreltilmiş bebek şampuanıyla nazikçe temizleyerek sağlayın. Şişlik devam ettiği sürece göz makyajı ve kontakt lens kullanımından kaçının. Şişlik 48 saatten uzun sürerse veya kötüleşirse bir sağlık uzmanına danışın.
Şişme enfeksiyon kaynaklıysa hangi tedavi yöntemleri uygulanır?
Enfeksiyon kaynaklı göz kapağı şişmesinde tedavi yöntemleri şunlardır: Antibiyotikler, genellikle bakteriyel enfeksiyonları tedavi etmek için eritromisin veya basitrasin içeren göz merhemleri reçete edilir, daha ciddi durumlarda oral antibiyotik kullanılır; Sıcak Kompres, temiz bir bezi 15 dakika boyunca günde iki kez sıcak suyla uygulamak şişliği azaltabilir ve drenajı destekler; Göz Kapağı Hijyeni, seyreltilmiş bebek şampuanı veya hazır göz kapağı temizleyicileri ile nazikçe temizlemek kabuklanmayı giderir ve enfeksiyonu önler; Anti-enflamatuar İlaçlar, bazı durumlarda steroid damlalar veya merhemler iltihabı azaltmak için kullanılır.
Göz kapağı şişmesi önlenebilir mi?
Göz kapağı şişmesini önlemek için iyi bir göz hijyeni sağlanmalı, göz kapakları düzenli olarak temizlenerek blefarit gibi yaklaşık %15-25 oranında insanı etkileyen durumlar önlenebilir; alerjiler kontrol altına alınmalı, çünkü göz alerjileri yetişkinlerin %40’ını etkileyerek şişmeye yol açabilir; koruyucu gözlük kullanarak gözler tahriş edicilerden ve UV ışınlarından korunmalı; makyaj veya lens solüsyonu gibi %22 oranında kullanıcıda reaksiyona neden olan tetikleyicilerden kaçınılmalı; işlenmiş gıdaların az olduğu sağlıklı bir diyet benimsenmeli; düzenli el yıkama ve gözlere dokunmaktan kaçınılmalı.
Prof. Dr. Tansu Erakgün, 1968 İzmir doğumludur. 1992’de Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun olmuş, göz hastalıkları uzmanlığını 1997’de tamamlamıştır. Belçika ve Almanya’da retina hastalıkları ve vitreoretinal cerrahi eğitimi almıştır. 2004’te doçent, 2010’da profesör unvanını almıştır. Retina cerrahisi için geliştirdiği cerrahi cihazlar dünya çapında kullanılmaktadır. Diyabetik göz hastalıkları, retina hastalıkları ve göz travmaları alanlarında uzmandır. 2016’dan beri İzmir Kaşkaloğlu Göz Hastanesi’nde görev yapmaktadır.
