Göz çapaklanması, göz kenarlarında biriken yapışkan veya kurumuş salgılardır. Enfeksiyon, alerji veya göz kuruluğu başlıca nedenlerdir. Sabahları artan çapaklanma, genellikle iltihap belirtisidir.
Bakteriyel ve viral konjonktivit, çapaklanmanın en sık nedenlerindendir. Bu durumlarda gözde kızarıklık, şişlik ve sulanma eşlik edebilir. Tedavi, etkenin türüne göre belirlenir.
Mevsimsel alerjilerde görülen çapaklanma, genellikle kaşıntı ve sulanma ile birliktedir. Antihistaminik damlalar bu durumda etkili olabilir.
Göz çapaklanmasını önlemek için hijyen kurallarına uymak, makyaj temizliğini aksatmamak ve kontamine eşyaları paylaşmamak önemlidir. Uzun süren veya tekrarlayan durumlarda göz hekimine başvurulmalıdır.
Göz Çapaklanması Nedir?
Göz çapaklanması, gözün doğal koruyucu mekanizması olan mukus, yağ ve hücre artığının birikmesi sonucu oluşan salgıdır. Normalde sabahları hafif çapaklanma görülebilir; ancak aşırı ve sürekli çapaklanma göz enfeksiyonları, alerjiler, göz kuruluğu veya gözyaşı kanalı tıkanıklığının belirtisi olabilir. Yoğun çapaklanma genellikle kızarıklık, batma ve sulanma ile birlikte seyreder. Nedene yönelik tedaviyle kontrol altına alınabilir.
Göz Çapaklanması Neden Oluşur?
Göz çapaklanması göz yüzeyinde biriken mukus yağ ve diğer partiküllerin oluşturduğu doğal bir durumdur. Gün içinde göz kırpmak bu kalıntıların temizlenmesine yardımcı olurken en çok sabahları uyandıktan sonra fark edilir. Çapaklanmanın kıvamı ve görünümü çevresel faktörler enfeksiyonlar veya alerjiler gibi çeşitli nedenlere bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Göz hijyenine dikkat edilmemesi veya gözlerin sık sık tahrişe maruz kalması çapaklanmanın artmasına yol açabilir. Bazı yaygın çapaklanma sebepleri şunlardır:
- Konjonktivit: Göz iltihabı olarak bilinen bu durum viral bakteriyel veya alerjik nedenlerle ortaya çıkabilir. Viral konjonktivit genellikle sulu ve saydam akıntı oluştururken bakteriyel konjonktivit daha kalın sarı veya yeşil renkte akıntıya yol açar. Alerjik konjonktivit ise sulu ve lifli bir akıntıyla kendini gösterebilir.
- Blefarit: Göz kapağı iltihaplanması olarak bilinen bu durumda göz kapaklarının kenarında kabuklu ve yapışkan çapaklanma oluşur. Yağ bezlerinin tıkanması sonucu oluşan bu durum göz kapağı çevresinde tahrişe neden olur.
- Kuru Göz Sendromu: Yetersiz gözyaşı üretimi veya düşük gözyaşı kalitesi nedeniyle gözler kuruyabilir. Gözler kuruluğu telafi etmek için daha fazla mukus üretir ve bu durum yapışkan veya lifli akıntıya yol açabilir.
Göz çapaklanması genellikle göz sağlığı için zararsızdır. Ancak renk kıvam veya miktarında değişiklikler göz sağlığı sorunlarının belirtisi olabilir ve bu durumda uzman değerlendirmesi gerekebilir.
Anormal Göz Çapaklanmasına Ne Sebep Olur?
Anormal göz çapaklanması göz sağlığını tehdit eden birçok faktörden kaynaklanabilir. Bu durum özellikle enfeksiyonlar ve alerjiler nedeniyle yaygın şekilde ortaya çıkar. Bu tür sorunlarda oluşan akıntının rengi ve kıvamı altta yatan sebebe göre değişiklik gösterir. İşte anormal göz akıntısına neden olabilecek bazı yaygın durumlar:
- Konjonktivit (Pembe Göz): Bu göz enfeksiyonu viral bakteriyel ya da alerjik nedenlerden kaynaklanabilir. Viral olan formu şeffaf ve sulu bir akıntıya yol açarken oldukça bulaşıcıdır. Bakteriyel formu ise kalın sarı veya yeşil bir akıntı ile göz kapaklarının yapışmasına neden olur. Alerjik konjonktivit genellikle beyaz veya ipliksi bir akıntı ve kaşıntıya yol açar.
- Blefarit: Göz kapaklarında yer alan yağ bezlerinin tıkanması sonucu ortaya çıkan bu durum uyanınca kabuklu veya yapışkan akıntıya sebep olur. Blefarit göz kapaklarında şişlik kızarıklık ve kaşıntıya neden olabilir.
- Arpacık (Hordeolum): Göz kapağında kırmızı ve ağrılı bir yumru olarak kendini gösteren arpacık irin dolmasıyla sarı veya beyaz akıntıya yol açabilir. Genellikle göz kapağı kenarındaki bezlerin enfeksiyonundan kaynaklanır.
- Dakriyosistit: Gözyaşı kanallarında tıkanıklığa bağlı gelişen bu enfeksiyon şişlik ve ağrıya neden olur. Sulu veya kalın yapışkan bir akıntı ile seyreder.
- Kuru Gözler: Kronik kuru göz hastalığı gözyaşı eksikliğinden dolayı yapışkan ve ipliksi akıntıya yol açar. Gözdeki nem kaybı özellikle sabahları çapaklanmaya neden olur.
Farklı Göz Çapaklanması Türleri Nelerdir?
Farklı göz çapaklanması türleri altında yatan farklı sağlık sorunlarına işaret eder. Bu türlerin her biri farklı özellikler sergiler ve bu özellikler sorunun kaynağını anlamada yardımcı olur.
- Berrak ve Sulu Akıntı: Bu tip akıntı genellikle viral enfeksiyonlar veya alerjiler ile ilişkilidir. Viral konjonktivit gibi hastalıklar gözde kızarıklık ve tahrişle birlikte berrak akıntıya yol açar. Polen ve toz gibi alerjenler de benzer bir reaksiyona neden olur ve gözde sulu mukus oluşumunu tetikler.
- Kalın Sarı veya Yeşil Akıntı: Bakteriyel enfeksiyonlar kalın sarı veya yeşil renkli mukus üretir ve bu durum çoğunlukla bakteriyel konjonktivit belirtisidir. Bu tür akıntı özellikle sabahları göz kapaklarının yapışmasına neden olur ve ciddi enfeksiyon riskine işaret eder.
- Beyaz İpliksi Mukus: Alerjik konjonktivit nedeniyle gözde beyaz ve ipliksi mukus oluşur. Bu tür akıntı alerjenlerin gözle teması sonrasında ortaya çıkar ve gözlerin korunması amacıyla vücut tarafından üretilir.
- Kabuksuz Akıntı: Blefarit kaynaklı olarak göz kapaklarında iltihaplanma oluşur ve bu durum göz kapakları boyunca kabuklanmalara yol açar. Kirpik çizgisi boyunca kepek benzeri pullar ve kabuklar gözlemlenebilir.
- Beyaz veya Sarı Mukus Topları: Dakriyosistit gibi gözyaşı drenaj sistemi enfeksiyonları beyaz veya sarı mukus toplarına neden olur. Bu durumda gözdeki akıntı burun yakınındaki yüz ağrısı ve şişlikle birlikte ortaya çıkar.
- Köpüklü Akıntı: Meibomian bezi disfonksiyonu gözde köpüklü veya köpüksü akıntıya yol açar. Bu durumda gözyaşı film tabakasını korumak için yeterli yağ üretilemez ve gözde kurulukla birlikte köpüklü akıntı görülür.
Göz Çapaklanması Hangi Durumlarda Endişe Verici Olmalıdır?
Göz çapaklanması bazı durumlarda ciddi sağlık sorunlarının belirtisi olabilir. Özellikle akıntının renginde veya kıvamında değişiklikler varsa dikkat edilmelidir. Sarı yeşil ya da gri renkli akıntı genellikle bakteriyel enfeksiyonların veya konjonktivit gibi ciddi göz sorunlarının belirtisidir. Kalın ve yapışkan yapıdaki akıntılar uyandığınızda göz kapaklarının birbirine yapışmasına yol açabilir. Ek olarak aşağıdaki belirtilerle birlikte görülen çapaklanma acil tıbbi müdahale gerektirebilir:
- Göz ağrısı: Bu kornea ülserleri veya keratit gibi ciddi göz enfeksiyonlarına işaret eder.
- Işığa duyarlılık: Gözün derin kısımlarında iltihaplanma veya enfeksiyon olduğunu gösterebilir.
- Bulanık görme: Görüşteki bulanıklık enfeksiyonun ilerlediğini ve acil tedavi gerektiğini işaret eder.
Göz Çapaklanmasının Tedavisi Nedir?
Göz çapaklanmasının tedavisi genellikle altta yatan nedenlere göre belirlenir. Tedavi sürecinde doktor öncelikle çapaklanmaya yol açan etkeni teşhis eder. Teşhisten sonra uygun tedavi yöntemine karar verilir. Aşağıda göz çapaklanması tedavisinde kullanılan başlıca yöntemler bulunmaktadır:
- Bakteriyel enfeksiyonlar: Göz çapaklanmasının sebebi bakteriyel konjonktivit gibi bir enfeksiyonsa antibiyotikli göz damlası ya da merhem reçete edilir. Ağır vakalarda oral antibiyotik kullanımı gerekebilir.
- Viral enfeksiyonlar: Viral enfeksiyonlar genellikle kendi kendine geçer. Bu durumda soğuk kompresler ve nemlendirici göz damlaları semptomları hafifletmeye yardımcı olur. Ancak herpes virüsünden kaynaklanan enfeksiyonlar için antiviral ilaçlar gerekebilir.
- Mantar enfeksiyonları: Göz çapaklanmasının nadir nedenlerinden olan mantar enfeksiyonları antifungal göz damlası veya ilaçlarla tedavi edilir.
- Alerjik reaksiyonlar: Alerjik çapaklanma için doktor antihistaminik göz damlası önerebilir. Aynı zamanda soğuk kompresler ve suni gözyaşı kullanımı rahatlama sağlar.
- Blefarit ve arpacık: Bu durumlar için ılık kompres uygulanması gereklidir. Göz kapağı temizliği önem taşır ve antibiyotikli merhemler kullanılabilir. Şiddetli arpacık durumlarında doktor arpacığı boşaltabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Göz çapaklanmasının en sık görülen nedenleri nelerdir?
Göz çapaklanması genellikle konjonktivit (pembe göz), blefarit, kuru göz sendromu ve kontakt lens kullanımıyla ilgili tahrişten kaynaklanır. Konjonktivit; viral, bakteriyel veya alerjik nedenlere bağlı olarak gelişebilir ve kızarıklık, kaşıntı ve akıntı ile kendini gösterir. Blefarit, göz kapaklarının iltihaplanması sonucu kirpik diplerinde kızarıklık, şişlik ve kabuklanmaya neden olur. Kuru göz sendromu, gözlerin yeterince gözyaşı üretememesi nedeniyle tahrişe ve ipliksi bir mukus akıntısına yol açar. Kontakt lenslerin yanlış kullanımı bakteriyel enfeksiyonlara neden olarak göz akıntısını artırabilir. Çevresel tahriş ediciler, göz yaralanmaları ve tıkanmış gözyaşı kanalları da anormal göz çapaklanmasına katkıda bulunabilir.
Çapaklanma enfeksiyon belirtisi olabilir mi?
Evet, göz çapaklanması enfeksiyon belirtisi olabilir. Örneğin bakteriyel konjonktivit genellikle gözü açmayı zorlaştıracak şekilde sarı veya yeşil yapışkan bir akıntıya neden olur. Viral konjonktivit ise genellikle sulu veya beyaz bir akıntıya yol açar. Her iki durumda da bu tür akıntılar, vücudun enfeksiyona verdiği tepkinin bir işaretidir ve bakteriyel veya viral kaynaklı göz akıntıları kolayca bulaşabilir.
Göz çapaklanması hangi hastalıkların belirtisi olabilir?
Göz çapaklanması, konjonktivit (pembe göz), blefarit, kuru göz sendromu ve göz enfeksiyonları gibi çeşitli durumları gösterebilir. Konjonktivit, konjunktiva iltihabı olup viral, bakteriyel veya alerjik kaynaklı olabilir. Blefarit, göz kapağı kenarlarının iltihabıdır ve genellikle kabuklanma ve çapaklanmaya neden olur. Kuru göz sendromu, yetersiz gözyaşı üretimi nedeniyle ipliksi mukus oluşumuna yol açar. Bakteriyel keratit veya mantar keratiti gibi göz enfeksiyonları, kalın ve renkli bir akıntı yapabilir ve hızlı tıbbi müdahale gerektirebilir. Ayrıca özellikle bebeklerde görülen tıkalı gözyaşı kanalları da kalıcı çapaklanmaya neden olabilir.
Çapaklanmayı önlemek ve tedavi etmek için hangi yöntemler önerilir?
Göz çapaklanmasını önlemek ve tedavi etmek için ellerinizi düzenli olarak yıkayın ve gözlere dokunmaktan veya gözleri ovuşturmaktan kaçının. Bakteriyel konjonktivit için antibiyotik göz damlaları veya merhemler etkiliyken, viral konjonktivit genellikle kendi kendine geçer. Alerjik konjonktiviti yönetmek için antihistaminik göz damlaları kullanabilir ve alerjenlerden uzak durabilirsiniz. Sıcak kompresler, rahatsızlığı hafifletir ve çapakların temizlenmesine yardımcı olabilir. Bebeklerde tıkalı gözyaşı kanalları için nazik masaj uygulamaları drenajı teşvik edebilir. Belirtiler devam eder veya kötüleşirse, doğru tanı ve tedavi için bir göz uzmanına başvurun.
Göz hijyenini sağlamak çapaklanmayı nasıl engeller?
Göz hijyenine dikkat etmek, konjonktivit gibi enfeksiyon risklerini azaltarak göz çapaklanmasını önler. Düzenli göz kapağı temizliği, kirli ellerle göze dokunmamak ve makyaj malzemelerinin temizliğine özen göstermek, bu enfeksiyonların görülme oranını önemli ölçüde düşürür. Örneğin makyajın yanlış uygulanması ve göz kapağı hijyenine dikkat edilmemesi, Staphylococcus aureus gibi bakterilerin çoğalmasına ve sarı veya yeşil renkli yapışkan akıntılarla kendini gösteren bakteriyel konjonktivite yol açabilir.
Prof. Dr. Tansu Erakgün, 1968 İzmir doğumludur. 1992’de Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun olmuş, göz hastalıkları uzmanlığını 1997’de tamamlamıştır. Belçika ve Almanya’da retina hastalıkları ve vitreoretinal cerrahi eğitimi almıştır. 2004’te doçent, 2010’da profesör unvanını almıştır. Retina cerrahisi için geliştirdiği cerrahi cihazlar dünya çapında kullanılmaktadır. Diyabetik göz hastalıkları, retina hastalıkları ve göz travmaları alanlarında uzmandır. 2016’dan beri İzmir Kaşkaloğlu Göz Hastanesi’nde göz doktoru olarak görev yapmaktadır.
