Arpacık göz kapağında ağrılı bir şişlik oluşturan yaygın bir enfeksiyondur. Genellikle Staphylococcus aureus gibi bakteriler tarafından tetiklenir ve kirpik diplerindeki yağ bezleri ya da kıl foliküllerinin tıkanmasıyla ortaya çıkar. Bu durum göz kapağının kızarıklık şişlik ve hassasiyetle tepki vermesine neden olur. Arpacıklar genelde kendiliğinden bir hafta içinde iyileşir; ancak iyileşme sürecini hızlandırmak için sıcak kompres uygulanması tavsiye edilir. Eğer arpacık tedaviye rağmen düzelmez veya kötüleşirse antibiyotik tedavisi veya cerrahi müdahale gerekebilir.
Arpacık Nedir?
Arpacık göz kapağındaki yağ bezlerinin veya kıl foliküllerinin bakteriyel enfeksiyonundan kaynaklanan ağrılı bir şişliktir. Genellikle Staphylococcus aureus bakterisi nedeniyle meydana gelir ve göz kapağında kırmızı hassas bir yumruya yol açar. Arpacık iki türde görülebilir: dış hordeolum kirpik folikülünün tabanında oluşur ve iç hordeolum göz kapağının içinde yağ salgılayan meibomian bezlerinde meydana gelir.
Arpacık Neden Oluşur?
Arpacık göz kapağındaki yağ bezlerinin veya kıl foliküllerinin tıkanmasıyla ortaya çıkar. Genellikle Staphylococcus aureus gibi ciltte doğal olarak bulunan bakteriler tıkanan bezlerde enfeksiyona yol açar. Kirpiklerin dibinde biriken ölü deri hücreleri veya fazla yağ bu tıkanıklığı tetikler. Bu durum göz kapağının iç kısmında iç arpacık veya kirpiğin dibinde dış arpacık olarak gelişebilir. Arpacık oluşumunu artıran bazı faktörler vardır:
- Göz kapağının temizlenmemesi veya eski makyaj kullanımı
- Ellerin yıkanmadan gözlere temas etmesi
- Yeterince temizlenmemiş kontakt lens takılması
- Diyabet rosacea blefarit gibi sistemik rahatsızlıklar
- Seboreik dermatit ve kronik göz kapağı iltihabı
Arpacığın Belirtileri Nelerdir?
Arpacık çeşitli semptomlarla kendini gösterir ve genellikle enfeksiyonun türüne göre değişiklik gösterebilir. Belirtiler enfeksiyonun şiddetine ve yerleşimine bağlı olarak çeşitlenebilir. Dış arpacıklar göz kapağının kenarındaki kıl köklerinde bulunurken iç arpacıklar daha derin bezlerde oluşur. İşte yaygın arpacık belirtileri:
Kırmızı ve Ağrılı Şişlik: Arpacığın en belirgin özelliği kirpik diplerinde veya göz kapağının daha derininde bulunan kırmızı ve şişkin bir yumrudur. Bu yumru dokunmaya karşı hassasiyet gösterir.
- Şişme: İç arpacıklarda göz kapağının tamamı şişebilir ve bazen bu şişlik o kadar büyür ki görüşü bile engelleyebilir.
- Ağrı ve Hassasiyet: Arpacık göz kapağında belirgin bir ağrıya yol açar. Bu ağrı etkilenen bezin etrafında yoğunlaşır ve iç arpacıklarda daha fazla rahatsızlık verir.
- Göz Yaşı ve Kabuklanma: Arpacıkla birlikte aşırı gözyaşı ve akıntı yaşanabilir. Bu akıntı göz kapağında sabahları kabuklanmaya yol açar ve rahatsızlık verir.
- Işığa Duyarlılık ve Yabancı Cisim Hissi: Enfeksiyon ilerledikçe gözde ışığa karşı duyarlılık ve yabancı bir cisim hissi gelişir. Bu durum göz kırpmayı zorlaştırabilir.
- İrin Oluşumu: Arpacık zamanla irinle dolarak sivilceye benzer sarımsı bir kabarıklık oluşturur. Dış arpacıklarda irin genellikle patlayarak akıntıya neden olur.
- Bulanık Görme: Büyük arpacıklar veya irin akıntısı görüşü geçici olarak bulanıklaştırabilir.
Arpacık İçin Ne Zaman Doktora Görünmelisiniz?
Arpacık 48 saat içinde iyileşmezse veya şiddetli hale gelirse doktora görünmeyi düşünmelidir. Çoğu arpacık sıcak kompres ve hijyenle geçse de bazı durumlar tıbbi müdahale gerektirir. Arpacığın büyümesi yayılması veya ağrı seviyesinin artması daha ciddi bir enfeksiyonun habercisi olabilir. Özellikle görüş değişiklikleri veya ışığa hassasiyet varsa doktora başvurmak önemlidir. Eğer arpacık sık tekrarlıyorsa bu durum altında yatan başka sağlık sorunlarına işaret edebilir.
Aşağıdaki durumlarda doktora başvurulmalıdır:
- Arpacık iki günden uzun sürede iyileşmezse veya kötüleşirse
- Şişlik göz kapağı dışına doğru yayılmaya başlarsa
- Görüş değişiklikleri ya da ışığa karşı aşırı hassasiyet oluşursa
- İrin kendiliğinden boşalmazsa ve müdahale gerektirirse
Arpacık Oluşumunu Nasıl Önleyebilirsiniz?
Arpacık oluşumunu önlemek için düzenli göz kapağı hijyenini sağlamak önemlidir. İlk olarak günlük göz kapağı temizliği arpacık riskini azaltmada etkilidir. Göz kapaklarını ve yüzü her gün hafif bir temizleyici ile yıkamak yağ ve kalıntıları uzaklaştırır. Özellikle kirpiklerin deriyle birleştiği bölge temizlenmelidir. Ayrıca göz makyajı kullanıyorsa makyajı yatmadan önce mutlaka çıkarması gerekir. Eski ve tarihi geçmiş göz makyajı ürünleri kullanılmamalı ve makyaj başkalarıyla paylaşılmamalıdır.
El hijyenine dikkat etmek de arpacık önleme sürecinde önemlidir. Ellerini düzenli olarak yıkamalı ve kirli ellerle gözlerine dokunmaktan kaçınmalıdır. Bu adım göz enfeksiyonuna neden olan bakteri bulaşma riskini azaltır. Ek olarak ılık kompres uygulaması yağ bezlerinin tıkanmasını önlemeye yardımcı olabilir. Yatmadan önce göz kapaklarına 5-10 dakika boyunca ılık kompres yapmak bezlerdeki yağların akışını kolaylaştırır.
Kontakt lens kullanıyorsa hijyen kurallarına uymalı ve optometristin talimatlarını izlemelidir. Kontakt lenslere dokunmadan önce elleri iyice yıkamalı ve lensleri asla musluk suyuyla temizlememelidir. Göz makyajı ürünlerini düzenli olarak değiştirmesi enfeksiyon riskini azaltmak için önem taşır. Özellikle rimel ve göz kalemi gibi ürünler bakteri biriktirebilir. Aktif bir arpacık sırasında kullanılan ürünleri yeniden enfeksiyonu önlemek için atmalıdır.
Sıkça Sorulan Sorular
Arpacık nedir ve hangi durumlarda ortaya çıkar?
Arpacık, göz kapağı kenarında çıkan, genellikle sivilce veya çıban gibi görünen, kızarık ve ağrılı bir şişliktir ve genellikle iltihap doludur. İnsanların yaklaşık %20’si hayatlarının bir döneminde arpacık yaşar. En yaygın nedeni, göz kapağındaki yağ bezelerini enfekte eden Staphylococcus aureus bakterisidir. Risk faktörleri arasında hijyen eksikliği (Örneğin elleri yıkamadan gözlere dokunmak veya makyajı temizlememek), blefarit, rozasea ve seboreik dermatit gibi cilt hastalıkları yer alır. Diyabet hastaları ve hormonal değişiklik yaşayan bireyler daha yatkındır. Arpacık bulaşıcı değildir ancak göz hijyenine dikkat ederek oluşumu önlenebilir.
Arpacık nedenleri arasında en yaygın faktörler nelerdir?
Arpacık (hordeolum), genellikle Staphylococcus aureus bakterisinin kirpik dibindeki yağ bezelerini enfekte etmesiyle oluşur. İnsanların yaklaşık %20’si hayatlarında en az bir kez arpacık problemi yaşar. Risk faktörleri arasında el hijyenine dikkat etmemek, tarihi geçmiş veya kirlenmiş göz makyajı kullanmak, blefarit ve rozasea gibi cilt hastalıkları yer alır. Ayrıca kontakt lenslerin yeterince dezenfekte edilmemesi ve gece göz makyajının temizlenmemesi de arpacık oluşum riskini artırır. Diyabetli bireyler ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler arpacık için daha yüksek risk taşır. Göz hijyenine dikkat etmek ve elleri yıkamadan gözlere dokunmaktan kaçınmak etkili bir önlemdir.
Arpacık kendi kendine geçer mi yoksa tedavi gerektirir mi?
Arpacık genellikle 1–2 hafta içinde kendiliğinden iyileşir ve tıbbi müdahale gerektirmez. Günde birkaç kez 5–10 dakika boyunca sıcak kompres uygulamak ağrıyı hafifletebilir ve iyileşme sürecini hızlandırabilir. Arpacığı sıkmaktan veya patlatmaktan kaçınılmalıdır, çünkü bu enfeksiyonun yayılmasına neden olabilir. Arpacık birkaç hafta boyunca geçmezse, kötüleşirse veya görmeyi önemli ölçüde etkilerse, antibiyotik merhemler veya drenaj gibi tedaviler için bir sağlık uzmanına danışılmalıdır.
Arpacığı evde tedavi etmek için hangi yöntemler kullanılabilir?
Arpacık tedavisinde evde uygulayabileceğiniz yöntemler arasında, etkilenen göze 5–10 dakika boyunca, günde 3–6 kez sıcak kompres uygulamak, drenajı ve iyileşmeyi teşvik eder. Göz kapaklarını, ılık suyla seyreltilmiş, göz yakmayan bebek şampuanı gibi hafif bir temizleyiciyle nazikçe temizleyerek hijyeni koruyun. Göz makyajı ve kontakt lens kullanımından bu süre zarfında kaçının, çünkü bunlar enfeksiyonu yayabilir veya tahrişi artırabilir. Ağrıyı azaltmak için ibuprofen veya parasetamol gibi reçetesiz ağrı kesiciler kullanılabilir. Arpacığı sıkmaktan veya patlatmaktan kaçının, çünkü bu durum enfeksiyonu kötüleştirebilir. Arpacık iki haftadan uzun sürerse, görme problemlerine neden olursa veya şiddetli ağrı ve şişlikle birlikte ortaya çıkarsa bir sağlık uzmanına danışarak antibiyotik tedavisi veya drenaj yapılmasını değerlendirin.
Arpacık tekrar oluşmasını önlemek için nelere dikkat edilmelidir?
Arpacık oluşumunu önlemek için göz hijyenine dikkat edin; bebek şampuanı gibi hafif bir temizleyici ile düzenli olarak göz kapaklarınızı temizleyerek kir ve fazla yağı uzaklaştırın. Gözlerinize dokunmadan veya lens takmadan önce ellerinizi mutlaka yıkayın ve bakteriyel bulaşmayı en aza indirin. Lensleri önerilen sürede kullanın ve uygun şekilde dezenfekte edin. Göz makyajını yatmadan önce tamamen çıkarın, üç ayda bir değiştirin ve paylaşmaktan kaçının. Göz kapaklarına günlük 5–10 dakika sıcak kompres uygulamak, bezlerin tıkanmasını önlemeye yardımcı olur. Ayrıca blefarit veya rozasea gibi altta yatan durumları yönetmek, arpacığın tekrarını azaltmada önemlidir.
Prof. Dr. Tansu Erakgün, 1968 İzmir doğumludur. 1992’de Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun olmuş, göz hastalıkları uzmanlığını 1997’de tamamlamıştır. Belçika ve Almanya’da retina hastalıkları ve vitreoretinal cerrahi eğitimi almıştır. 2004’te doçent, 2010’da profesör unvanını almıştır. Retina cerrahisi için geliştirdiği cerrahi cihazlar dünya çapında kullanılmaktadır. Diyabetik göz hastalıkları, retina hastalıkları ve göz travmaları alanlarında uzmandır. 2016’dan beri İzmir Kaşkaloğlu Göz Hastanesi’nde görev yapmaktadır.
