Konjonktivit, gözün beyaz kısmını ve göz kapaklarının iç yüzeyini kaplayan zarın iltihaplanmasıdır. Bakteri, virüs, alerji veya tahriş edici maddeler nedeniyle oluşabilir. Kızarıklık, sulanma ve kaşıntı başlıca belirtilerdir.
Bakteriyel konjonktivit genellikle irinli akıntı ile seyrederken, viral formu sulu akıntı ile kendini gösterir. Alerjik konjonktivit ise kaşıntı ve şişlikle belirginleşir. Nedene göre tedavi planlanır.
Tedavide hijyen çok önemlidir. Ellerin sık yıkanması, havlu gibi kişisel eşyaların paylaşılmaması ve gözün ovalanmaması enfeksiyonun yayılmasını önler. İlaç tedavisi, neden olan etkene göre değişir.
Kronik konjonktivit vakalarında altta yatan sistemik hastalıklar araştırılmalıdır. Erken tanı ve uygun tedavi, görme kaybı riskini ortadan kaldırır.
Konjonktivit (Kırmızı Göz Hastalığı) Nedir?
Konjonktivit, gözün beyaz kısmını ve göz kapaklarının iç yüzeyini örten ince zar olan konjonktivanın iltihaplanmasıdır. Bakteri, virüs, alerji veya irritan maddeler nedeniyle gelişebilir. Belirtileri arasında gözde kızarıklık, sulanma, batma, çapaklanma, kaşıntı ve ışığa hassasiyet bulunur. Bulaşıcı türleri özellikle virüs ve bakteri kaynaklı olanlardır. Tedavi, altta yatan nedene göre damlalar, antibiyotikler veya alerji ilaçlarıyla planlanır.
Konjonktivit Nedenleri Nelerdir?
Konjonktivit gözün konjunktiva tabakasının iltihaplanmasıyla ortaya çıkar. Bu iltihaplanmanın birçok nedeni vardır. Viral konjonktivit en sık rastlanan türlerdendir ve özellikle adenovirüslerle ilişkilidir. Bu virüsler göz enfeksiyonlarına ek olarak solunum yolu enfeksiyonları ve ishal gibi diğer hastalıklara da neden olabilir. Viral konjonktivit genellikle hava yoluyla veya doğrudan temas yoluyla kolayca bulaşır. Özellikle yüzme havuzları gibi ortak kullanım alanları riski artırabilir.
Bakteriyel konjonktivit ise çoğunlukla bakterilerin gözün konjunktival yüzeyine yerleşmesiyle başlar. Staphylococcus aureus ve Haemophilus influenzae bu tür konjonktivite sık neden olan bakteriler arasındadır. Temas yoluyla bulaşma oldukça yaygındır bu nedenle hijyen çok önemlidir.
Alerjik konjonktivit çevresel alerjenlere karşı gözün aşırı duyarlılığı sonucu meydana gelir. Polen hayvan kepeği ve toz gibi alerjenler en sık rastlanan tetikleyicilerdendir. Alerjik konjonktivit mevsimsel olabilir ve genellikle her iki gözü birden etkiler.
Viral Konjonktivit Nedenleri:
- Adenovirüsler
- Enterovirüsler
- Herpes simpleks virüsü
Bakteriyel Konjonktivit Nedenleri:
- Staphylococcus aureus
- Haemophilus influenzae
- Pseudomonas aeruginosa
Alerjik Konjonktivit Nedenleri:
- Polen
- Hayvan kepeği
- Ev tozu mitesi
Kimyasal maddelere maruz kalmak da tahrişe bağlı konjonktivite neden olabilir. Bu durumda gözlerde yanma ve kızarıklık görülür. Özellikle endüstriyel alanlarda çalışanlar veya ev temizliği sırasında kullanılan kimyasallar bu tür reaksiyonlara yol açabilir.
Konjonktivit Ne Kadar Yaygındır?
Konjonktivit her yıl milyonlarca Amerikalıyı etkileyen yaygın bir göz rahatsızlığıdır. Amerika Birleşik Devletleri’nde birinci basamak sağlık hizmetlerine yapılan ziyaretlerin yaklaşık yüzde biri bu hastalık nedeniyledir. Viral türü en sık rastlanan çeşit olup ardından bakteriyel konjonktivit gelir. Bu iki tür arasındaki farkı belirlemek doktorlar için zaman zaman zorlayıcı olabilir. Çoğu zaman antibiyotikler gereksiz yere reçete edilir ki bu durum ilaca dirençli bakterilerin artışına yol açabilir. Ayrıca iş yerleri ve eğitim kurumları genellikle enfekte bireylerin iyileşene kadar evde kalmasını önerir. Bu durum hastalar üzerinde ekonomik bir yük oluşturabilir.
Konjonktivit Sırasında Neler Olur?
Konjonktivit sırasında gözde belirgin inflamatuar süreçler meydana gelir. İki ana tip papiller ve foliküler konjonktivit gözün histolojik yapılarına göre sınıflandırılır.
Papiller konjonktivit genellikle alerjik reaksiyonların veya yabancı cisimlerin sebep olduğu tepkilerle karakterize edilir. Bu durumda gözün iç yüzeyinde yassı nodüller oluşur. Bunlar arnavut kaldırımı düzeniyle dizilirler ve merkezi bir vasküler çekirdek içerirler. Etkilenen bölgede:
- Eozinofiller
- Lenfositler
- Plazma hücresi
- Mast hücresi
gibi hücreler yoğun bir şekilde toplanır. Bu hücresel yoğunluk inflamatuar yanıtın şiddetini ve süresini artırır.
Öte yandan foliküler konjonktivit genellikle viral veya bakteriyel enfeksiyonlardan kaynaklanır. Foliküller papillaların aksine belirgin bir merkezi damara sahip olmayan küçük kubbe şeklinde nodüllerdir. Bu nodüllerin histolojik yapısı lenfoid folikülleri içerir ve şunlardan oluşur:
- Olgunlaşmamış lenfositler
- Olgun lenfositler
- Plazma hücreleri
Foliküller genellikle gözün alt palpebral ve fornikal bölgelerinde yoğunlaşır. Bu bölgelerde inflamatuar yanıt en belirgin şekilde gözlemlenir. Foliküler konjonktivit durumunda inflamasyonun şiddeti ve süreci etkilenen bölgedeki lenfosit ve plazma hücrelerinin aktivitesine bağlı olarak değişir.
Konjonktivit Belirtileri Nelerdir?
Konjonktivit belirtileri enfeksiyon tipine göre değişiklik gösterir. Viral konjonktivit genellikle üst solunum yolu enfeksiyonlarından sonra ortaya çıkar ve şu belirtilerle karakterizedir:
- Ani başlayan yabancı cisim hissi
- Gözlerde şiddetli kızarıklık
- Artan ışığa duyarlılık
- Yanma hissi
- Bol sulu göz akıntısı
Bakteriyel konjonktivit ise daha yoğun belirtilere sahiptir ve şunları içerir:
- Mukopürülan yani irinli göz akıntısı
- Göz kapaklarında sabahları çapaklanma
Ayrıca her iki tip konjonktivit de gözde ödem ve kızarıklığa neden olur. Viral konjonktivitte görülen diğer bulgular arasında tarsal konjunktivada bulunan fibrin zengini eksüda tabakaları olan psödomembranlar ve gerçek membranlar yer alır. Bunlar ciddi durumlarda fibrozis ve simblefaron gibi daha ileri göz problemlerine yol açabilir. Foliküllerin varlığı özellikle palpebral konjunktivada viral konjonktiviti işaret eder.
Öte yandan bakteriyel konjonktivitte preauriküler lenf düğümlerinde hassasiyet artışı gözlemlenmez. Herpes Simplex Virus gibi etkenlerde ise yüzde ve göz kapaklarında veziküller gelişebilir. Ayrıca kornea tutulumu ile görme keskinliği etkilenebilir.
Konjonktivitin sistemik hastalıklarla ilişkisi de göz önünde bulundurulmalıdır. Örneğin otoimmün hastalıklar veya cilt hastalıkları konjonktivitin eşlik edebileceği durumlar arasındadır. Bu belirtiler konjonktivitin tanı ve tedavi sürecinde çok elzemdir.
Konjonktivit Nasıl Teşhis Edilir?
Konjonktivit teşhisi belirtilerin süresi ve şiddeti göz önünde bulundurularak yapılır. Genellikle klinik muayene ile başlanır ve detaylı bir hastalık öyküsü alınır. Belirtiler birkaç hafta içinde düzelmezse veya durum kötüleşirse laboratuvar testleri gerekebilir. Bu testler enfeksiyonun tipini belirlemek ve uygun tedavi yöntemini seçmek için önemlidir. Özellikle şüpheli durumlar daha dikkatli bir yaklaşım gerektirir.
Laboratuvar testleri genellikle şu durumlar için önerilir:
- Yenidoğanlarda şüpheli klamidyal enfeksiyon varlığı.
- Bağışıklık sistemi zayıflamış hastalar.
- Anormal derecede yoğun göz akıntısı olan vakalar.
- Gonore enfeksiyonu şüphesi olan durumlar.
Adenovirüs tespiti için yapılan testler adenovirüsü doğru bir şekilde saptayabilmek için yüksek özgüllük ve duyarlılık değerlerine sahiptir. PCR testleri adenovirüs ve HSV gibi patojenlerin DNA’sını tespit etmek amacıyla kullanılır ve oldukça güvenilirdir. Adenovirüs için kullanılan hücre kültürü yöntemleri virüsün izole edilip karakterize edilmesini sağlar. Ancak bu yöntemler maliyetli ve zaman alıcıdır.
Son olarak AdenoPlus gibi hızlı test platformları adenovirüs tespitinde pratik ve hızlı sonuçlar sunar. Bu testler klinik ortamda hızlı bir şekilde uygulanabilir ve kısa sürede sonuç verir. Adenoviral konjonktivit tespitinde bu testler yüksek özgüllük sağlamasına rağmen PCR kadar duyarlı olmayabilir. Tedavi sürecini hızlandırmak ve doğru yönlendirmek için bu hızlı testler büyük önem taşır.
Konjonktivit Tedavisi Nedir, Nasıl Yapılır?
Konjonktivit tedavisi semptomların hafifletilmesi ve enfeksiyonun kontrol altına alınması üzerine kuruludur. Viral konjonktivit durumlarında enfeksiyon genellikle kendiliğinden çözülür bu nedenle tedavi daha çok rahatlatıcı yöntemlere odaklanır. Hastalar gözlerini sık sık yıkayarak ve iyi el hijyeni pratikleri uygulayarak enfeksiyonun yayılmasını önlemelidir. Ayrıca enfekte gözler için yapay gözyaşı damlaları sıklıkla kullanılır. Bu damlalar göz kuruluğunu önlemeye ve rahatlamaya yardımcı olur.
Enfeksiyonun kontrol altına alınması ve komplikasyon riskinin azaltılması amacıyla özellikle şiddetli vakalarda topikal steroidlerin kullanımı gündeme gelebilir. Ancak bu ilaçların kullanımı virüsün yayılma süresini uzatabileceği için dikkatli olunmalıdır. Steroid kullanımı genellikle aşırı enflamasyonu olan veya diğer tedavilere yanıt vermeyen vakalar için saklı tutulur.
Ayrıca adenoviral konjonktivit tedavisinde yeni bir yaklaşım olarak povidon-iyot kullanımı dikkat çekmektedir. Bu tedavi yöntemi hücre dışı organizmaları hedef alır ve hücre içine etki etmez. İlaç direnci riski taşımadığı için güvenle kullanılabilir.
Dikkate Alınması Gereken Diğer Durumlar Nelerdir?
Konjonktivit gözde kızarıklık ve akıntıya neden olan bir durumdur. Ancak bu belirtiler başka ciddi sağlık sorunlarının da işareti olabilir. Bazı durumlar konjonktivite benzer semptomlar gösterir ve bu durumlar dikkatle değerlendirilmelidir.
- Üveit özellikle otoimmün hastalıkların bir parçası olarak ortaya çıkabilir. Romatoid artrit lupus ve ankilozan spondilit gibi hastalıklar göz iltihaplanmasına yol açabilir.
- Sistemik otoimmün hastalıklar örneğin Sjögren sendromu veya Stevens-Johnson sendromu gözlerde kızarıklık ve akıntıya neden olur. Bu tür hastalıkların varlığında konjonktivitin yanı sıra diğer sistemik belirtiler de görülebilir.
Ayrıca konjonktivit benzeri semptomlar gösteren ve acil müdahale gerektiren bazı durumlar şunlardır:
- Kavernöz karotid fistül arteriyel ve venöz dolaşım arasında anormal bir iletişim oluştuğunda ortaya çıkar. Bu durum venöz sistemin genişlemesine ve potansiyel olarak ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
- Orbital selülit enfeksiyonun göz çevresindeki dokulara yayılmasıyla karakterizedir. Bu durum konjonktivite benzeri semptomlarla birlikte göz hareketlerinde ağrı veya kısıtlılık yaratır.
- Orbital hemoraji genellikle travma sonucu ortaya çıkar ve acil bir durumdur. Antikoagülan kullanan bireylerde bu risk daha yüksektir ve spontan kanama meydana gelebilir.
Bu tür vakalarda göz doktoru tarafından yapılan ayrıntılı bir değerlendirme doğru teşhisin konmasında kritik öneme sahiptir. Bu nedenle konjonktivite benzer semptomlar gözlemlendiğinde sadece göz belirtilerini değil hastanın genel sağlık durumunu da göz önünde bulundurmak esastır.
Prof. Dr. Tansu Erakgün, 1968 İzmir doğumludur. 1992’de Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun olmuş, göz hastalıkları uzmanlığını 1997’de tamamlamıştır. Belçika ve Almanya’da retina hastalıkları ve vitreoretinal cerrahi eğitimi almıştır. 2004’te doçent, 2010’da profesör unvanını almıştır. Retina cerrahisi için geliştirdiği cerrahi cihazlar dünya çapında kullanılmaktadır. Diyabetik göz hastalıkları, retina hastalıkları ve göz travmaları alanlarında uzmandır. 2016’dan beri İzmir Kaşkaloğlu Göz Hastanesi’nde göz doktoru olarak görev yapmaktadır.
