Katarakt toplumda sıkça görülen bir göz rahatsızlığı olup katarakt ameliyatı dünyada en çok yapılan ameliyattır. Katarakt ameliyatında, bulanıklaşmış ve kalınlaşmış doğal merceğimiz yeni bir mercek (göz içi lens) ile değiştirilir. Burada kullanılan merceğin numarası ve türü (akıllı lens, astigmatlı lens gibi) her hasta için ayrı hesaplanır ve değerlendirilir. Damla ile uygulanan anestezi altında dikişsiz bir şekilde uygulanır.
Başarılı bir cerrahi müdahale ile yerine konulan yeni merceğin kendiliğinden kayması söz konusu değildir. Fakat, hastanın ilerleyen zamanlarda çeşitli rahatsızlıkları dolayısıyla (yüksek miyopi, bazı bağ dokusu hastalıkları gibi) ya da göze darbe sonucu mercek kayması yaşanabilmektedir.
- Katarakt nedir? Nasıl oluşur?
- Katarakt belirtileri nelerdir?
- Kataraktın tek tedavi yöntemi ameliyat mıdır?
- Her katarakt ameliyatında mercek değişir mi?
- Katarakt ameliyatı sonrası nelere dikkat etmek gerekir?
- Katarakt ameliyatı sonrası mercek kayması olur mu?
- Katarakt hastalığından korunmak mümkün müdür?
Katarakt nedir? Nasıl oluşur?
Katarakt, genellikle yaş ilerlemesi ile görülen bir rahatsızlıktır. Zamanla kendi merceğimizin metabolizmasında oluşan bozukluklarla merceğin sertleşip bulanıklaşması sonucu oluşur. Bununla birlikte, başta diabet (şeker hastalığı) olmak üzere bazı hastalıklar, bazı ilaçların uzun süre kullanımı, bazı göz rahatsızlıkları, göze alınan darbeler ya da doğuştan gelen kalıtsal hastalıklar da katarakta neden olabilmektedir. Her iki gözde olabileceği gibi, tek bir gözde de görülebilmektedir.
Katarakt, göz içerisinde yer alan, sinir ve damarı bulunmayan merceğin üzerinde bulanık kısımlar oluşması ve beraberinde merceğin saydamlığını kaybederek, kahverengi ve sarı renge dönüşmesi durumudur. Katarakt beraberinde görme duyusunda azalma ve zamanla hiç görememe ile sonuçlanabilen bir göz hastalığı türüdür.
Katarakt belirtileri nelerdir?
Katarakt ilk oluşmaya başladığı zaman, fazla fark edilememektedir. Ancak zamanla bazı semptomlar ile kendini belli etmeye başlar ve zamanla görme yetisinin kaybolmasına kadar gitmektedir. Bu belirtileri genel olarak şöyle sıralayabiliriz:
- Uzağı ya da yakını görememeye başlama.
- Işıkta gözün kamaşması.
- Görmenin bulanıklaşması.
- Gözde sürekli yorgunluk ve göz/baş ağrısı.
- Fazla güneşli havalarda görememe durumu.
- Yakın gözlüğü kullanan kişilerin yakını gözlüksüz görmeye başlaması.
- Gözlüğe olan ihtiyacın azalması ya da artması (numara değişiklikleri).
Kataraktın tek tedavi yöntemi ameliyat mıdır?
Katarakt hastalığı, oluşmaya başladığı ilk evrelerde doktor muayenesi sonrasında gözlük kullanımı ile geçici olarak giderilebilir. Ancak ilerlemiş ve görme yetisinin kaybolmasına yaklaşan bir katarakt hastalığında kesin tedavi için cerrahi müdahale şarttır. Katarakt ameliyatı artık, teknolojik cihazlar ile hem doktor hem de hasta açısından hızlı ve rahat bir şekilde gerçekleştirilen bir ameliyat haline gelmiştir.
Sıklıkla, göze damlatılan anestezi damlası ile gözde uyuşma sağlandıktan sonra, küçük bir kesi içerisinden bulanıklaşan mercek temizlenir. Temizlenerek boşaltılan keseye göz içi lensi konur. Katarakt ameliyatı olan hastalar, göze konan mercek türüne göre sadece uzağı ya da hem yakın hem de uzağı görebilirler.
Katarakt olan hastalar, bu durumu geciktirmeleri halinde mevcut katarakt, matür katarakt adı verilen katarakt durumuna doğru ilerler. Katarakttaki son evre olan matür katarakt, normal ameliyata göre daha zor bir ameliyattır ve kesinlikle tecrübeli bir doktor tarafından yapılması gerekir. Tek çaresi ameliyat olan katarakt ertelendikçe göz tansiyonunu da artırabilir ve daha büyük rahatsızlıklar meydana gelebilir.
Her katarakt ameliyatında mercek değişir mi?
Katarakt ameliyatı, göz içerisindeki katarakt dolayısıyla görme yetisini kaybeden merceğin temizlenerek yeni bir yapay mercek yerleştirilmesi ile tamamlanan bir ameliyattır. Yerleştirilen bu mercekler tek odaklı ve çok odaklı mercekler olarak sınıflandırılmaktadır. Tek odaklı mercekler, uzağa ya da yakına odaklanarak, kişinin uzağı veya yakını net görmesini hedefler. Diğer çok odaklı mercekler ise, kişiye hem uzağı hem de yakını görme yetisi kazandırır.
Katarakt ameliyatı sonrası nelere dikkat etmek gerekir?
Katarakt ameliyatından sonraki ilk birkaç gün görme bulanık olabilir. Bulanık görme tamamen normal bir durumdur. Birinci günden sonra daha net görmeye başlanmaktadır. Başarılı geçen bir katarakt ameliyatı sonrasında hastalar doktorlarının tavsiyelerine uygun olarak bazı durumlara dikkat etmelidir. Bunlar ameliyatta yakalanan başarının devamlılığı ve net bir görme için gerekli konulardır:
- Ameliyat sonrası birkaç gün boyunca göz, şampuan, su ve sabundan uzak tutulmalıdır.
- Verilen damlalar mutlaka saatinde ve yeterli ölçüde damlatılmalıdır.
- Ameliyat olan gözün üzerine uzun süre yatılmamalıdır.
- Ameliyat olan göz en az 15 gün süreyle ovuşturulmamalı, kaşınmamalıdır.
- Ameliyat sonrası 30 gün içerisinde deniz tatili yapmayı planlıyorsanız, bunu hekiminize danışarak yapmalısınız.
- Doktorunuzun bir sonraki kontrol için verdiği randevuya mutlaka gitmeli, kontrolünüzü yaptırmalısınız.
Katarakt ameliyatı sonrası mercek kayması olur mu?
Katarakt ameliyatında sorunsuz bir cerrahi müdahale ile yerleştirilen mercekte kolay kolay kayma yaşanmamaktadır. Ancak bazı durumlar mercek kaymasına neden olabilmektedir. Merceği yerinde tutan liflerin zayıflaması, göze alınan darbeler, merceğin yerleştirildiği kısımdaki yırtılmalar ve bölgenin hasar görmesi, mercek kaymasına neden olabilmektedir. Bu durum beraberinde yeniden bir cerrahi müdahale gerektirmektedir.
Katarakt hastalığından korunmak mümkün müdür?
Bir yaşlılık hastalığı olarak adlandırılan katarakt, toplumun geniş kesiminde görülmektedir. Bu hastalığı tam anlamı ile engellemek mümkün olmamaktadır. Fakat bazı durumlara dikkat ederek, hastalığa yakalanma riski azaltılabilir. Bunun için,
- Sigaradan uzak durmak
- Beslenme alışkanlığını değiştirerek, dengeli ve sağlıklı beslenmek
- Şeker tüketimine dikkat ederek, şeker hastalığını kontrol etmek
- Gözleri direk güneş ışınlarından korumak ve güneşe çıplak gözle fazla bakmamak uyarılarına dikkat edildiği zaman, katarakt hastalığına yakalanma riskinizi azaltabilirsiniz.
Sıkça Sorulan Sorular
Katarakt ameliyatı sonrası mercek kayması nasıl anlaşılır?
Katarakt ameliyatı sonrası mercek kayması, göz içine konan merceğin ameliyat sırasında ya da sonrasında kaymasıyla oluşur ve görme yetisini olumsuz etkileyebilir. Mercek kaymasının belirtileri şunlardır: görme yetisinde bozulma, görme alanında bozukluklar, çift görme, görme alanında deformasyonlar ve görme alanında bulanıklık. Bu belirtilerin fark edilmesi halinde, hiç vakit kaybetmeden doktorunuza başvurulması çok büyük öneme sahiptir.
Katarakt ameliyatı sonrası mercek kayması neden olur?
Katarakt ameliyatı sonrası mercek kayması, merceğin doğru pozisyonda olmamasından dolayı oluşan bir durumdur. Bu durum, göz içinde oluşan kataraktın (göz içinde bulunan lensin bulanıklaşması) çıkarılması sonrasında meydana gelebilir ve görme yetisini olumsuz etkileyebilir. Bu duruma ameliyat sırasında oluşan bir takım komplikasyonlar ya da hastanın yaptığı yanlış bir uygulama sebep olabilir.
Göze mercek takıldıktan sonra nelere dikkat edilmeli?
Katarakt ameliyatı sonrası göze ve kafaya darbe almamak gerekir.
Katarakt ameliyatında kullanılan “akıllı lensler” (trifokal/çok odaklı lensler) herkese uygun mudur? Avantaj ve dezavantajları nelerdir?
“Akıllı lensler” olarak bilinen trifokal veya çok odaklı göz içi lensler, her hasta için ideal olmayabilir. Bu lenslerin uygunluğu; hastanın göz yapısı, retinasının ve optik sinirinin sağlığı, yaşam tarzı, mesleği ve beklentileri gibi birçok faktöre bağlıdır. En büyük avantajları, hastaların ameliyat sonrası yakın, orta ve uzak mesafelerde gözlük ihtiyacını büyük ölçüde ortadan kaldırmasıdır. Ancak bazı kişilerde özellikle düşük ışık koşullarında ışıkların etrafında hareler veya kamaşmalar (glare/halo) gibi görsel etkilere ve kontrast duyarlılığında azalmaya neden olabilirler. Bu nedenle detaylı bir göz muayenesi ve doktor değerlendirmesi şarttır.
Katarakt ameliyatı ne kadar sürer ve hastanede yatış gerektirir mi?
Modern katarakt cerrahisi genellikle oldukça hızlı bir işlemdir. Tek bir göz için ameliyat süresi çoğu zaman 15 ila 30 dakika arasında tamamlanır. Bu süre, kataraktın yoğunluğuna ve kullanılan tekniğe göre değişiklik gösterebilir. Ameliyat, çoğunlukla lokal anestezi (göz damlası veya iğne) altında yapıldığı için hastanın genel narkoz almasına gerek kalmaz. Bu sayede hastalar genellikle ameliyatın yapıldığı aynı gün içerisinde, kısa bir dinlenme ve gözlem sürecinin ardından taburcu edilirler. Hastanede gece yatışı, özel durumlar veya ek sağlık sorunları olmadıkça nadiren gereklidir.
Katarakt ameliyatı sonrası ne zaman normal yaşama (araba kullanmak, işe dönmek gibi) dönülebilir?
Katarakt ameliyatı sonrası iyileşme süreci kişiden kişiye değişmekle birlikte genellikle hızlıdır. Çoğu hasta ameliyattan sonraki birkaç gün içinde günlük rutinlerine dönmeye başlayabilir. Net görme genellikle ilk birkaç gün içinde belirginleşir. Araba kullanmaya başlamak için doktorun onayı ve görme keskinliğinin yasal sınırlar içinde olması gerekir; bu genellikle 1 hafta kadar sürebilir. Ofis tipi işlere dönüş bir hafta içinde mümkün olabilirken, fiziksel efor gerektiren veya tozlu ortamlarda çalışmayı gerektiren işler için bu süre 2-4 haftaya kadar uzayabilir. Doktorun önerilerine uymak bu süreçte çok önemlidir.
Katarakt ameliyatının riskleri nelerdir? Mercek kayması dışında başka komplikasyonlar olabilir mi?
Katarakt ameliyatı genellikle güvenli ve başarılı bir işlem olsa da, her cerrahi müdahalede olduğu gibi bazı riskler ve komplikasyonlar barındırır. Metinde bahsedilen mercek kayması dışında, en sık rastlanan potansiyel sorunlar arasında enfeksiyon (endoftalmi), göz içi kanama, ameliyat sonrası göz tansiyonunda yükselme veya düşme, kornea ödemi (şişmesi), retina dekolmanı (özellikle yüksek miyopisi olanlarda) ve kistoid makula ödemi (görme merkezinde sıvı birikmesi) sayılabilir. Bu komplikasyonların çoğu nadirdir ve erken teşhisle tedavi edilebilir. Ameliyat öncesi detaylı değerlendirme ve doktorun tecrübesi riskleri minimize etmeye yardımcı olur.
İki gözde de katarakt varsa ameliyatlar aynı anda mı yapılır, farklı zamanlarda mı? Neden?
İki gözünde de katarakt olan hastalarda ameliyatlar genellikle aynı gün yapılmaz; bunun yerine farklı seanslarda gerçekleştirilir. Tipik uygulama, ilk gözün ameliyatından sonra belirli bir iyileşme süresi (genellikle 1 hafta ile 1 ay arasında değişebilir) beklenmesi ve ardından ikinci gözün ameliyat edilmesidir. Bu yaklaşımın temel nedenleri; ilk ameliyatın sonuçlarını değerlendirmek, olası bir enfeksiyon veya komplikasyon riskini her iki göz için aynı anda en aza indirmek ve ikinci gözün mercek numarasını ilk gözün sonuçlarına göre daha hassas ayarlayabilmektir. Ancak çok özel durumlarda, doktorun kararıyla aynı seansta iki göz ameliyatı da yapılabilir.
Kaynakça: Moreau, K. L., & King, J. A. (2012). Protein misfolding and aggregation in cataract disease and prospects for prevention. Trends in molecular medicine, 18(5), 273-282.
Prof. Dr. Tansu Erakgün, 1968 İzmir doğumludur. 1992’de Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun olmuş, göz hastalıkları uzmanlığını 1997’de tamamlamıştır. Belçika ve Almanya’da retina hastalıkları ve vitreoretinal cerrahi eğitimi almıştır. 2004’te doçent, 2010’da profesör unvanını almıştır. Retina cerrahisi için geliştirdiği cerrahi cihazlar dünya çapında kullanılmaktadır. Diyabetik göz hastalıkları, retina hastalıkları ve göz travmaları alanlarında uzmandır. 2016’dan beri İzmir Kaşkaloğlu Göz Hastanesi’nde görev yapmaktadır.
